Een ziel van klei

Denk aan een moderne auto. Wat ziet u? Misschien geavanceerde sensoren, haarscherpe schermen, adaptieve veiligheidsgordels, ultrasnel opladen of verfijnde panoramadaken. U denkt waarschijnlijk niet aan klei. Toch speelt een alledaags materiaal zoals klei en de vaardigheid om het vorm te geven, een cruciale rol in de auto's van de toekomst.

Hoewel kleimodellen al bijna 100 jaar in de auto-industrie worden gebruikt, kennen maar weinig mensen de techniek. Het is een geheimzinnig ambacht. De prachtige auto's van klei die bij Volvo Cars zorgvuldig zijn gebeeldhouwd, worden zelden in het openbaar getoond. In plaats daarvan dienen ze als een hulpmiddel voor ontwerpers om hun ideeën te verfijnen en voor leiderschap om te begrijpen waar ze over beslissen.

De kleistudio van Volvo Cars bevindt zich in een groot designgebouw in Göteborg. Het maakt deel uit van de afdeling Physical Modelling, een team van zo'n 40 mensen, waaronder 12 kleiboetseurs. Hier werken ze onder het hoogste niveau van vertrouwelijkheid. De kleiauto's die vandaag worden gevormd, zullen waarschijnlijk over vier tot vijf jaar klanten bereiken, dus ze zijn weggestopt achter schuifwanden.

"We maken alles aan de auto helemaal zelf. Elk knopje, ventilatierooster of armsteun moet op de een of andere manier worden gecreëerd. Het is een ambacht dat veel verschillende vaardigheden samenbrengt", zegt Jonas Almgren, Head of Physical Modelling bij Volvo Cars, terwijl hij ons rondleidt.

Er is een ruimte waar stoffeerders stoelen en interieurbekledingen ontwikkelen. Een atelier voor decoratie waar de juiste houtsoorten worden gekozen of houtresten worden vermalen tot nieuwe patronen. Een spuiterij waar kleuren worden gemengd en kleimodellen worden gespoten. Er is een elektronicaruimte voor verlichting, grote freesmachines die zowel hele auto's als kleine details snijden, lasergravure, 3D-printers, ontwerpingenieurs en programmeurs. Alles werkt samen om een zo realistisch mogelijke kleiauto te creëren.

"Het voordeel van fysieke kleimodellen is hoe snel en helder ze zijn", zegt Jonas Almgren. "In slechts een paar uur zie je precies hoe de auto verandert. Je kunt ter plekke klei toevoegen of verwijderen. Dan rol je de auto naar buiten, beoordeel je hem in de echte wereld en vanuit elke hoek."

Het proces begint met een schets van de ontwerper, een eenvoudige digitale basis die de buitenkant van de auto beschrijft. Van daaruit werken de kleistudio en de ontwerper nauw samen om de ideeën te realiseren, onderdelen te vervaardigen en de visie stap voor stap te optimaliseren. Eerst via verschillende kleinschalige modellen, later als kleiauto op ware grootte. De kern is gefreesd uit piepschuim en bedekt met zo'n 20 tot 30 millimeter klei.

"Elk jaar doen we ongeveer 50 grote freeswerken en gebruiken we 50-90 ton klei. Tegenwoordig combineert het werk klassiek vakmanschap met moderne technologie. We hebben uitstekende scanners die alles wat we in klei doen spiegelen in de digitale wereld. De klei is dus meer een aanvulling geworden op het digitale. Maar het is de klei die het ontwerp zijn ziel geeft", zegt Jonas.

We worden rondgeleid in een grote, lichte hal met in het midden een model op ware grootte van een Volvo EX90. De helft van de auto is bekleed met roodbruine klei van het merk Marsclay. De andere helft is omwikkeld met Di-Noc, een film die echte verf nauw imiteert. Vlakbij staat een kleimodel van het interieur van de auto met verbazingwekkende details, tot op de kleinste volumeknop.

De kleistudio is verdeeld in twee secties: een voor exterieurmodellen en een voor interieurs. Tom Joyce is een senior kleimodelleur die verantwoordelijk is voor het exterieur. Hij groeide op in Coventry, Engeland, en begon in 1973 als houtmodelleur bij Triumph. In de jaren 90 stapte hij over op klei en na enkele jaren bij BMW, Audi en Renault ging hij aan de slag bij Volvo Cars.

"Ik hou ervan om creatief met mijn handen te werken. Het ontwerpen van een nieuwe auto is een tactiel ambacht en na zoveel jaren kan ik met mijn vingers voelen of een vorm werkt of niet. Het geniale van een fysieke kleiauto is dat je niets kunt verbergen. Alles wordt onthuld", zegt Tom.

Buitenmodellen gebruiken een zachtere klei die is opgewarmd tot 60-65°C om de juiste consistentie te krijgen. Dan draait het allemaal om het aanbrengen, spreiden, terugvijlen, opnieuw schuren, polijsten, hoeken, oppervlakken, lijnen en vormen aanpassen, een lus die twee jaar kan lopen. Wanneer de auto in klei klaar is, worden alle gegevens digitaal naar de engineeringafdeling gestuurd. Klei die wordt weggefreesd, wordt gerecycled of gedoneerd aan scholen.

"Onderweg kan er veel veranderen - nieuwe regelgeving, nieuwe ideeën, nieuwe beslissingen. De hoogte van het dak is waarschijnlijk wat we het vaakst aanpassen. Maar alles kan veranderen, en soms begin je helemaal opnieuw. Het is veeleisend, maar ongelooflijk bevredigend als alles klikt."

Tom rolt een kast vol gereedschap uit: schrapers, skimmers, raspen en hoggers voor het verwijderen of bewerken van de klei. Plus speciaal gereedschap dat hij zelf heeft gemaakt van lepels, kaasmessen of zesters om precies te krijgen wat hij wil.

"De eerste weken met een nieuw model zijn het leukst, wanneer het beeld niet vaststaat en je op gevoel afgaat. Je bent vrij om te improviseren. Maar ik ben ook dol op de samenwerking met de ontwerpers van Volvo, de meest bekwame met wie ik ooit heb gewerkt", zegt Tom Joyce.

Albin Larsson is een senior kleimodelleur voor interieurs. Het is nauwgezet precisiewerk waarbij elke millimeter telt. Hij gebruikt een iets hardere klei die wordt verzacht met een heteluchtpistool terwijl het wordt aangebracht, voordat hij de details met de hand beeldhouwt. Vervolgens legt hij "verfhuiden" over het oppervlak - materiaal gegoten uit siliconenmatten met verschillende texturen - en drukt ten slotte 3D-geprinte componenten in de klei.

"Ik vind het instrumentenpaneel het leukst, omdat het zoveel details heeft. Om alles goed te doen, werken we nauw samen met veiligheidsexperts en ergonomen. Hoe voelt het als je gaat zitten? Kun je alles zien in de auto? Blokkeert iets je zicht? Dat kun je niet digitaal doen."

Net als Tom werkt Albin met een royale spreiding van skimmers en schrapers, maar zijn meest gebruikte gereedschap is iets heel anders: gewone tape.

"Tape, ogen en handen zijn het belangrijkste in mijn werk. Met tape kunt u perfect strakke lijnen creëren wanneer u een oppervlak een millimeter moet verplaatsen in de auto. Het werkt een beetje als een liniaal."

Albin studeerde, zoals de meeste Zweedse kleimodelbouwers, aan de Formakademin in Rörstrand in Lidköping. Het is een tweejarige opleiding waarin je je kunt specialiseren in architectuur, porselein, cultuur of voertuigen. Geïnspireerd door zijn interesse in auto's werkte Albin bij zowel Škoda als Volkswagen voordat hij zijn droombaan bij Volvo Cars kreeg.

"Het is het ambacht zelf dat me drijft. Ik ben een perfectionist. Maar deel uitmaken van het creëren van een goed product is natuurlijk ook fantastisch. Je begint met een klein klompje klei en eindigt met een hypermoderne auto die over de hele wereld wordt verscheept. Dat is spannend", zegt Albin Larsson.

De meeste grote autobedrijven hebben nu hun eigen kleistudio's. Maar Volvo Cars was er al vroeg bij om de techniek toe te passen - te beginnen met het eerste succes van ontwerpchef Jan Wilsgaard, Amazon, in 1956. In de afgelopen jaren is Göteborg uitgegroeid tot een soort hub voor kleiboetseren, zowel in Zweden als wereldwijd. Jonas Almgren hoopt en gelooft dat dat zo zal blijven.

"Zolang we een auto met ons hart kopen, zal er vraag zijn naar kleimodellen. Zo zijn mensen. Digitale tools worden steeds beter, maar ik denk nog steeds niet dat ze een kleimodel volledig kunnen vervangen. Uiteindelijk is een auto een fysiek product."