Het begint met klei

Denk aan een moderne auto en alles wat daarbij hoort. Aan geavanceerde sensoren, haarscherpe schermen, adaptieve veiligheidsgordels, ultrasnel opladen en indrukwekkende panoramadaken. Aan klei denkt u waarschijnlijk niet. Toch speelt een alledaags materiaal als klei en de vaardigheid om daarmee te werken een cruciale rol in de auto's van de toekomst.

Hoewel kleimodellen al bijna 100 jaar in de auto-industrie worden gebruikt, kennen maar weinig mensen de techniek. Het is een verborgen ambacht. De prachtige auto's van klei die zorgvuldig worden geboetseerd bij Volvo Cars, worden zelden in het openbaar getoond. In plaats daarvan dienen ze als een hulpmiddel voor onze ontwerpers om hun ideeën te verfijnen, en voor de leiders van ons bedrijf om te begrijpen waarover ze beslissen.

De Volvo Cars Clay Studio is gevestigd in een groot designgebouw in Göteborg. Het maakt deel uit van de afdeling Physical Modelling met een team van ongeveer 40 mensen, waaronder 12 kleimodelleurs. Hier geldt het hoogste niveau van vertrouwelijkheid. De auto's van klei die vandaag worden gevormd, zullen waarschijnlijk over vier tot vijf jaar onze klanten bereiken. Tot die tijd worden ze weggestopt achter schuifwanden.

"We maken alles aan de auto vanaf nul. Elke kleine knop, ventilatieopening of armleuning moet op de een of andere manier worden gemaakt. Het is een ambacht dat veel verschillende vaardigheden samenbrengt," zegt Jonas Almgren, Head of Physical Modelling bij Volvo Cars, terwijl hij ons rondleidt.

Er is een ruimte waar stoffeerders stoelen en interieurbekleding ontwikkelen. Een decoratieatelier waar de juiste houtsoorten worden gekozen of waar uit schaafsel nieuwe patronen ontstaan. Een spuiterij waar kleuren worden gemengd en kleimodellen worden gespoten. Er is een elektronicaruimte voor verlichting, grote freesmachines die zowel hele auto's als kleine details snijden, lasergravures, 3D-printers, er lopen ontwerpingenieurs en programmeurs rond. Alles en iedereen werkt samen om een zo realistisch mogelijke auto van klei te maken.

"Het voordeel van fysieke kleimodellen is hoe snel en duidelijk ze zijn", zegt Jonas Almgren. "In een paar uur tijd zie je precies hoe de auto verandert. Je kunt ter plekke klei toevoegen of verwijderen. Dan rol je de auto naar buiten, bekijk je hem in de echte wereld en vanuit elke hoek."

Het proces begint met een schets van de ontwerper, een eenvoudige digitale basis die de buitenkant van de auto beschrijft. Van daaruit werken het kleiatelier en de ontwerper nauw samen om de ideeën te realiseren, onderdelen te vervaardigen en de visie stap voor stap te optimaliseren. Eerst door middel van verschillende kleinschalige modellen, later als een auto op ware grootte. De kern is gefreesd uit polystyreenschuim en bedekt met een laagje klei van 20 tot 30 millimeter dik.

"Elk jaar maken we zo'n 50 gefreesde modellen en gebruiken we 50 tot 90 ton klei. In ons werk combineren we klassiek vakmanschap met moderne technologie. We hebben uitstekende scanners die alles wat we in klei doen spiegelen in de digitale wereld. Ons werk is dus meer een aanvulling geworden op het digitale. Maar het is de klei die het ontwerp zijn ziel geeft", zegt Jonas.

We worden rondgeleid in een grote, lichte hal met in het midden een model op ware grootte van een Volvo EX90. De helft van de auto is bekleed met roodbruine klei van het merk Marsclay. De andere helft is verpakt in Di-Noc, een dun materiaal dat echte verf nabootst. Vlakbij staat een kleimodel van het interieur van de auto met verbazingwekkende details, tot en met de kleinste volumeknop.

Het kleiatelier is verdeeld in twee delen: een voor exterieurmodellen en een voor interieurs. Tom Joyce is een senior kleimodelleur die verantwoordelijk is voor het exterieur. Hij groeide op in Coventry, Engeland, en begon in 1973 als houtmodelleur bij Triumph. In de jaren 90 stapte hij over naar klei en na enkele jaren te hebben gewerkt bij BMW, Audi en Renault kwam hij in dienst bij Volvo Cars.

"Ik vind het heerlijk om creatief te zijn en met mijn handen te werken. Het ontwerpen van een nieuwe auto is een tactiel ambacht en na zoveel jaren kan ik met mijn vingers voelen of een vorm werkt of niet. Het geniale van een fysieke auto van klei is dat je niets kunt verbergen. Alles wordt zichtbaar", zegt Tom.

Voor exterieurmodellen wordt een zachtere klei gebruikt die wordt opgewarmd tot 60-65°C om de juiste consistentie te krijgen. Dan draait het allemaal om aanbrengen, uitspreiden, vijlen, opnieuw schuren, polijsten, aanpassen van hoeken, oppervlakken, lijnen en vormen. Een cyclus die wel twee jaar kan duren. Als het kleimodel klaar is, worden alle gegevens digitaal naar de engineeringsafdeling gestuurd. Na afloop wordt de klei weggefreesd, en gerecycled of gedoneerd aan scholen.

"Tijdens het proces kan er veel veranderen: nieuwe regelgeving, nieuwe ideeën, nieuwe beslissingen. De hoogte van het dak is waarschijnlijk dat wat we het vaakst aanpassen. Maar alles kan veranderen, en soms begin je weer van voren af aan. Het is veeleisend, maar ongelooflijk bevredigend als alles klikt."

Tom rolt een kast vol gereedschap naar voren: schrapers, vijlen, raspen en gutsen om de klei te verwijderen of te bewerken. Plus speciaal gereedschap dat hij zelf heeft gemaakt van lepels, kaasmessen of zesters, om precies te krijgen wat hij wil.

"De eerste weken met een nieuw model zijn het leukst, als het plaatje niet vaststaat en je op gevoel afgaat. Je bent vrij om te improviseren. Maar ik hou ook van de samenwerking met de ontwerpers van Volvo, de meest bekwame met wie ik heb samengewerkt", zegt Tom Joyce.

Albin Larsson is een senior kleimodelleur voor interieurs. Het is minutieus precisiewerk waarbij elke millimeter telt. Hij gebruikt een iets hardere klei. Die wordt tijdens het aanbrengen met een heteluchtpistool verzacht, zodat hij de details met de hand kan beeldhouwen. Vervolgens legt hij "verfhuiden" over het oppervlak - materiaal gegoten uit siliconenmatten met verschillende texturen - en drukt ten slotte 3D-geprinte componenten in de klei.

"Ik vind het instrumentenpaneel in de auto het mooist, omdat het zoveel details bevat. Om alles goed te doen, werken we nauw samen met veiligheidsexperts en ergonomen. Hoe voelt het als je gaat zitten? Kun je alles in de auto zien? Is er iets dat het zicht belemmert? Dat kan allemaal niet digitaal."

Net als Tom werkt Albin met een uitgebreide collectie tools, maar zijn meest gebruikte gereedschap is iets heel anders: gewone tape.

"Tape, ogen en handen zijn het belangrijkste in mijn werk. Met tape kunt je perfecte lijnen bereiken wanneer je een oppervlak een millimeter moet verplaatsen. Het werkt een beetje als een liniaal."

Albin studeerde, zoals de meeste Zweedse kleimodelleurs, aan Formakademin in Rörstrand in Lidköping. Het is een tweejarige opleiding waarin je je kunt specialiseren in architectuur, porselein, cultuur of voertuigen. Geleid door zijn interesse in auto's werkte Albin bij zowel Škoda als Volkswagen voordat hij zijn droombaan bij Volvo Cars kreeg.

"Het is het ambacht zelf dat mij drijft. Ik ben een perfectionist. Deel uitmaken van een team dat een goed product maakt, is natuurlijk ook fantastisch. Je begint met een klein klompje klei en eindigt met een hypermoderne auto die over de hele wereld wordt verscheept. Dat is geweldig", zegt Albin Larsson.

De meeste grote autobedrijven hebben nu hun eigen kleistudio's. Maar Volvo Cars was er vroeg bij - te beginnen met het eerste succes van designchef Jan Wilsgaard, Amazon, in 1956. In de afgelopen jaren is Göteborg een soort centrum geworden voor het maken van kleimodellen, zowel in Zweden als wereldwijd. Jonas Almgren hoopt en gelooft dat dit zo zal blijven.

"Zolang we een auto met ons hart kopen, zal er vraag zijn naar modellen van klei. Zo zijn mensen. Digitale tools worden steeds beter, maar ik denk nog steeds niet dat ze een kleimodel volledig kunnen vervangen. Uiteindelijk is een auto een fysiek product."